Dyma Pennaeth Cynorthwyol Coleg Caerdydd a’r Fro, Yusuf Ibrahim, yn rhannu ei feddylfryd ar y daith tuag at Gymru Wrth-hiliol.
Ers ei sefydlu deunaw mis yn ôl, mae Cynllun Gweithredu Wrth-hiliol Cymru wedi ceisio mynd i’r afael â phroblem sy’n ddwfn yn ein hanes, diwylliant a seicoleg. Ar y gorau mae'r gwahaniaethau tystiolaethol o safbwynt hil wedi dangos cynnydd araf ac mewn llawer o achosion wedi dangos atchweliad dros y chwe deg mlynedd diwethaf. Yn y cyd-destun hwn y mae Cynllun Gweithredu Wrth-hiliol Cymru yn anelu at fabwysiadu ‘dull gwahanol’; cydnabyddiaeth adfywiol bod ymdrechion y gorffennol wedi mynd yn brin iawn. Yn ei hanfod, y cyfan y mae’r cynllun gweithredu hwn yn ei wneud yw gofyn inni weithredu Deddf Cydraddoldeb 2010 yn ddilys.
O safbwynt deddfwriaethol, mae hyn yn darparu’r mecanweithiau i alluogi a hyrwyddo cydraddoldeb. Eto i gyd, ers dod i fodolaeth, mae’n ymddangos bod unrhyw sector sydd wedi chwilio am hiliaeth strwythurol wedi dod o hyd iddo, yn glir ac yn benodol. O chwaraeon i'r heddlu, o iechyd i addysg, mae sefydliadau mawr sydd wedi cynnal adolygiadau cydraddoldeb wedi dod o hyd i enghreifftiau clir a systemig o hiliaeth. Gellid dadlau eu bod yn gam ymlaen i gydnabod bod hiliaeth yn bodoli, yn wir mae nifer yr adolygiadau yn awgrymu cynnydd. Ni fydd hyn yn fawr o gysur i'r rhai sydd wedi bod yn tynnu sylw at y mater ers degawdau. Gallai o leiaf fod yn gyfle am ddyfodol mwy llewyrchus.
Ateb dail-cangen-gwraidd
Mae ystyried sut i symud ymlaen (y ddeilen) yn gofyn am ddealltwriaeth lle'r ydym ni (y gangen), sy'n gofyn am ddealltwriaeth ymhellach ein hanes (y gwraidd). Mae hiliaeth yn salwch. Clefyd a amlygir yng ngwreiddiau ein bodolaeth gyffredin. Fel gyda phob salwch, os ydym yn trin y gwraidd, bydd yr organeb gyfan nid yn unig yn goroesi, ond yn ffynnu. Mae'n afiechyd nad yw'n gwahaniaethu. Du, brown a gwyn, gallwn ni i gyd fod yn hiliol. Yn wir, mae hanes yn ein dysgu bod rhagoriaeth hiliol wedi bod yn llinyn cyson ar wahanol adegau yn y ddynoliaeth. Cymaint yw natur y ddynoliaeth fel y gall ego a grym ddominyddu'n hawdd dros anhunanoldeb a harmoni. Mae llawer o gymdeithas wedi mynd yn ysglyfaeth i drin ‘eraill’ yn wahanol yn anghyfiawn. A gall y driniaeth hon fynd ymhellach na gwahaniaethau ymddangosiadol mewn lliw. Mae llawer o enghreifftiau hanesyddol a chyfoes o’r hyn y gellir ei alw’n ‘ryng-hiliaeth’. Mae cymdeithasau a diwylliannau yn dod o hyd i ffyrdd o ymddwyn yn niweidiol ar sail statws, cred, treftadaeth neu genedligrwydd. Mae'r salwch hwn mor hen ag amser ei hun.
Ond nid yw esboniad yn gyfiawnhad. Nid yw ychwaith yn rheswm dros ildio'n oddefol i salwch sydd wedi achosi cymaint o ddifrod. Trinwch yr achosion sylfaenol, a byddwn ni i gyd yn elwa. Un o'r effeithiau cyfoes hyn yw ideoleg sy'n seiliedig ar ragoriaeth sydd ag amlygiadau cudd ac amlwg. Yn syml, mae'n ideoleg sydd wedi gweld Ewropeaid Gwyn yn symud ymlaen trwy goncwest, yn ogystal â dadleoli a chaethiwo poblogaethau Mwyafrif Byd-eang. Mae rhai enghreifftiau nodedig yn cynnwys y 56,000,000 o Americanwyr Brodorol a laddwyd dros gyfnod o 100 mlynedd, y 12,500,000 o Affricanwyr a symudwyd yn orfodol o’u tiroedd dros gyfnod o 300 mlynedd, a’r 250,000 o Gynfrodorion Awstralia a laddwyd mewn 400 o gyflafanau dros gyfnod o 200 mlynedd. Erbyn diwedd yr Ail Ryfel Byd, ychydig o gyfandiroedd oedd wedi'u gadael heb eu cyffwrdd gan ddatblygiadau Gwyn Ewrop. Yn syml, mae angen edrych ar fap modern o Affrica, y Dwyrain Canol ac ail-ymgyfarwyddo â rhaniad India i ddechrau darganfod achos sylfaenol y sefyllfa bresennol.
Mae hanes yn stori o’r gorchfygwyr a'r gorchfygedig. Mae hanes modern (fel y’i hysgrifennwyd gan y buddugwyr) yn cyfleu naratif y bydd ein gwareiddiad goleuedig, sy’n seiliedig ar ryddfrydiaeth, democratiaeth a rhyddid, yn sicrhau bod pawb yn gyfartal. Y bydd y rhai a orchfygwyd neu ddioddefwyr erchyllterau'r gorffennol hefyd yn mwynhau'r rhyddid a welir ar draws y byd datblygedig. Ei bod yn bosibl i unrhyw un o unrhyw gefndir lwyddo, waeth beth fo'u hil neu gredo. Mae'r addewid gobeithiol hwn yn cael ei gyfosod yn baradocsaidd yn erbyn y realiti llwm. Gwirionedd lle, wrth i hyn gael ei ysgrifennu, mae arwydd arall o orffennol trefedigaethol Ewrop yn disodli poblogaeth frodorol arall. Ac o fewn y paradocs hwn, yr ydym yn canfod ein cangen, ein sefyllfa bresennol. Cyflwr lle mae ein deallusrwydd sifil byd-eang gyda'n gilydd wedi mynegi'n fanwl iawn y gwahaniaeth rhwng da a drwg. Ac eto, yn yr un modd â gweithredu’r Ddeddf Cydraddoldeb ac yn yr un modd â gweithredu Cyfraith Ryngwladol, mae amharodrwydd a gwrthwynebiad ymarferol i gymhwyso rheolau cyfiawnder a rhyddid yn gyfartal. Hyd heddiw, ledled y byd, mae Ewropeaid Gwyn yn cael eu trin yn wahanol iawn i'r rhai o'r Mwyafrif Byd-eang.
Yn y cyd-destun hwn yr wyf yn falch o fyw mewn gwlad sy'n mynd ati i geisio mynd i'r afael â'r anghydbwysedd hwn; gwlad sydd wedi ymrwymo i ddod yn genedl Wrth-hiliol. Mae Cymru, yn wahanol i lawer o’i chymdogion, wedi dechrau proses i ddatblygu a chymhwyso iachâd. Mae Llywodraeth Cymru yn rhoi mwy o lwyfannau a mwy o gyfleoedd i ni ddeall ein hanes cyffredin ac adeiladu dyfodol llewyrchus ar y cyd. Dyfodol sy’n gofyn inni gofio ein poen a’n galar cyffredin ond sydd hefyd yn uno i ddod yn genedl sy’n rhyddhau potensial ei holl ddinasyddion. Gall y ddeilen, ein cyrchfan, yn wir fod yn ffrwythlon a chyfoethog. Cyfoeth a fydd o fudd cymdeithasol ac economaidd. Yn wir, mae'n bosibl y bydd cenedl sy'n rhyddhau potensial yn tyfu ac yn ffynnu ar gyfraddau cyflymach o gymharu â chenhedloedd sy'n cadw casineb dan glo. Casineb sy'n achosi i ddail di-faeth wywo a syrthio ar fin y ffordd. Casineb sydd wedyn yn beio'r rhai sydd wedi cwympo am beidio ag aros yn gysylltiedig â'u canghennau. Bydd cenhedloedd sy’n parhau i goleddu casineb heb ei gloi nid yn unig yn cael eu hamddifadu o’r buddion economaidd, byddant hefyd yn parhau i fynd i’r afael â’r symptomau sy’n newid yn barhaus wrth i’w polisïau newid gyda’r tymhorau.
Rwy’n credu yng ngallu’r dyniaethau i ddysgu o’r gorffennol a chyflawni dyfodol lle gall pawb elwa ar eu gwaith. Gall Cynllun Gweithredu Wrth-hiliol Cymru fod yn gatalydd ar gyfer y dyfodol hwn, ond mae'n gofyn am ein hymdrechion ar y cyd mewn gonestrwydd a phenderfyniad i gyflawni'r daith hon. Mae’n gofyn inni ddeall a chydymdeimlo â’n hanes a chymryd cyfrifoldeb am feithrin ein dyfodol.
---
ColegauCymru yn darparu tystiolaeth yn Ymchwiliad y Senedd i weithrediad Cynllun Gweithredu Cymru Wrth-hiliol
Rhoddodd Pennaeth Cynorthwyol Coleg Caerdydd a’r Fro, Yusuf Ibrahim, dystiolaeth ar ran y sector Addysg Bellach i Bwyllgor Cydraddoldeb a Chyfiawnder Cymdeithasol y Senedd, gan roi manylion am sut y mae colegau ledled Cymru yn cymryd agwedd ragweithiol at wrth-hiliaeth.
7 Tachwedd 2023
Yusuf Ibrahim
Mae Yusuf Ibrahim yn Bennaeth Cynorthwyol yng Ngholeg Caerdydd a’r Fro. Yn aelod o’r Black Leadership Group, mae’n awyddus iawn i wella rhagolygon arweinyddiaeth pobl o bob cefndir, yn enwedig pobl o gefndiroedd llai breintiedig ac sydd heb gynrychiolaeth ddigonol. Mae Yusuf wedi gweithio ar lefel genedlaethol, gan gyfrannu at lunio a darparu’r model asesiadau wedi’u haddasu yn ystod y pandemig.Yn y cyfnod dan sylw, bu Yusuf yn arwain prosiect cymunedol i ddosbarthu Cyfarpar Diogelu Personol i weithwyr rheng flaen yn rhanbarth Caerdydd a’r Fro. Yn drawsnewidydd digidol, mae Yusuf yn benderfynol o sicrhau bod technolegau newydd yn galluogi newid cadarnhaol i bawb, gan alluogi mwy o bobl i fanteisio ar gyfleoedd i ddysgu a datblygu.
